KORONAVİRÜS HAKKINDA BİLMEMİZ GEREKENLER?

COVID-19 (Yeni Koronavirüs Hastalığı) Nedir?

Koronavirüs ya da corona virüsü tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de gündeme oturdu. İnternette ve sosyal medyada yer alan bilgi kirliliği ise, insanların kafasının karışmasına neden oluyor. Özellikle Dünya Sağlık Örgütü’nden alınan, doğrulanmış veriler ışığında hazırlanan bu içerikte Coronavirüs hakkında merak ettiklerinizi bulabilirsiniz.

Yeni Koronavirüs (COVID-19), ilk olarak Çin’in Vuhan Eyaleti’nde Aralık ayının sonlarında solunum yolu belirtileri (ateş, öksürük, nefes darlığı) gelişen bir grup hastada yapılan araştırmalar sonucunda 13 Ocak 2020’de tanımlanan bir virüstür.

Gündeme son salgın ile birlikte gelse de esasında coronavirüsler, farklı tipleri olan geniş bir virüs gurubudur. Genetik materyal olarak RNA taşır, hatta RNA taşıyan virüsler arasında en büyük genoma sahip olan virüs gurubudur. Coronavirüs, zarlı bir virüstür ve zarının etrafından dışarıya doğru diken (spike) şeklinde çıkıntılara sahiptir. Bu yapı, ona elektron mikroskobu altında bakıldığında kraliyet tacı şeklinde bir görüntü verir. Bu nedenle de, virüse Latince kraliyet tacı anlamına gelen Corona ismi verilmiştir.

Coronavirüslerin farklı tipleri, farklı rahatsızlıklara neden olur. Örneğin bazı coronavirüsler, sindirim sistemi (gastrointestinal) rahatsızlıklarına neden olurken, bazıları ise solunum sistemi ile ilgili şikayetleri beraberinde getirir. Solunum rahatsızlıklarına neden olan coronavirüsler de kendi aralarında farklılık gösterir. Bazı enfeksiyonlarda sadece nezle kadar hafif semptomlar gözlenirken, bazı kişilerde zatürreye varan sonuçlar ortaya çıkar. Bununla beraber, coronavirüsler, tarihteki üç örneği dışında genelde hafif semptomlar gösterir. Örneklerden ilki yine Çin’de 2003 senesinde gözlenen İngilizce ‘Severe Acute Respiratory Syndrome – Ciddi Akut Solunum Sendromu’ kelimelerinin kısaltması olan SARS coronavirüsüdür. 2012 senesinde ise, bu sefer Suudi Arabistan’da ‘Middle East Respiratory Syndrome – Orta Doğu Solunum Sendromu’ olarak adlandırılan MERS coronavirüsü ortaya çıkmıştır. Son olarak da, şu anda dünya üzerinde hızla yayılmakta olan COVİD-19 (2019 Novel Coronavirus, 2019 Yeni Coronavirüsü) ortaya çıkmıştır. Bütün bu örneklenen coronavirüsleri ciddi semptomlara yol açar, hatta ölümle sonuçlanabilir. 

Salgın başlangıçta Çin’in Vuhan Eyaleti’nde deniz ürünleri ve hayvan pazarında bulunanlarda tespit edilmiştir. Daha sonra insandan insana bulaşarak Vuhan başta olmak üzere Hubei eyaletindeki diğer şehirlere ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin diğer eyaletlerine ve diğer dünya ülkelerine yayılmıştır.

Coronavirüsler, hayvanlarda veya insanlarda hastalığa neden olabilecek büyük bir virüs ailesidir. İnsanlarda, birkaç koronavirüsün soğuk algınlığından Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS) ve Şiddetli Akut Solunum Sendromu (SARS) gibi daha şiddetli hastalıklara kadar solunum yolu enfeksiyonlarına neden olduğu bilinmektedir. Koronavirüs hastalığına COVID-19 neden olur.

COVID-19 (Yeni Koronavirüs Hastalığı) Belirtileri Nelerdir?

Belirtisiz olgular olabileceği bildirilmekle birlikte, bunların oranı bilinmemektedir. En çok karşılaşılan belirtiler ateş, öksürük ve nefes darlığıdır. Şiddetli olgularda zatürre, ağır solunum yetmezliği, böbrek yetmezliği ve ölüm gelişebilmektedir.

COVID-19 (Yeni Koronavirüs Hastalığı) Nasıl Bulaşır?

Hasta bireylerin öksürmeleri aksırmaları ile ortama saçılan damlacıkların solunması ile bulaşır. Hastaların solunum parçacıkları ile kirlenmiş yüzeylere dokunulduktan sonra ellerin yıkanmadan yüz, göz, burun veya ağıza götürülmesi ile de virüs alınabilir. Kirli ellerle göz, burun veya ağıza temas etmek risklidir.

Covid-19 Enfeksiyonunda Kimler Daha Fazla Risk Altında?

COVİD-19 enfeksiyonu ile ilgili şimdiye kadar edinilen bilgiler, bazı insanların daha fazla hastalanma ve ciddi semptomlar geliştirme riski altında olduğunu göstermiştir. 

Vakaların yüzde 80’i hastalığı hafif geçirmektedir.

Vakaların %20’si hastane koşullarında tedavi edilmektedir.

Hastalık, genellikle 60 yaş ve üzerindeki kişileri daha fazla etkilemektedir.

 

Hastalıktan En Çok Etkilenen Kişiler:

• 60 yaş üstü olanlar
• Ciddi kronik tıbbi rahatsızlıkları olan insanlar:
• Kalp hastalığı
• Hipertansiyon
• Diyabet
• Kronik Solunum yolu hastalığı
• Kanser gibi
• Sağlık Çalışanları

 

Dünya Sağlık Örgütü’ne göre canlı hayvanlarla uğraşanlar (özellikle Uzak Doğu bölgesinde) en büyük risk altında olanlardır. 

Bununla ilgili merak ettiğiniz bazı sorular.

Çocuklar Risk Altında Mı?

Çocuklarda hastalık nadir ve hafif görünmektedir. 

Çocuklarda şimdiye kadar ölüm görülmemiştir.

Hamileler Risk Altında Mı?

COVID-19 enfeksiyonu gelişen gebe kadınlarda hastalığın ciddiyeti konusunda sınırlı bilimsel kanıt vardır. Bununla birlikte mevcut kanıtlar COVID-19 enfeksiyonu sonrası hamile kadınlar arasındaki hastalık şiddetinin, hamile olmayan yetişkin COVID-19 vakalarına benzer olduğunu ve hamilelik sırasında COVID-19 ile enfeksiyonun fetüste olumsuz bir etkisi olduğunu gösteren hiçbir veri olmadığını göstermektedir. Şu ana kadar COVID-19’un hamilelik sırasında anneden bebeğe bulaştığına dair de bir kanıt bulunmamaktadır.

COVID-19 (Yeni Koronavirüs Hastalığı) Tanı Nasıl Konur?

Yeni Koronavirüs tanısı için gerekli moleküler testler ülkemizde mevcuttur. Tanı testi sadece Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Ulusal Viroloji Referans Laboratuvarında ve belirlenmiş Halk Sağlığı Laboratuvarlarında yapılmaktadır.

Coronavirüsünün semptomları nelerdir?

Coronavirüs hakkında şu ana kadar bilinen bilgiler doğrultusunda, semptomlar orta dereceli ya da şiddetli olabilmektedir. En çok gözlenen semptomlar; ateş, öksürük ve solunum güçlüğüdür. Burun akıntısı, coronavirüste bildirilmemiştir. Bu nedenle, burun akıntısı olmadan öksürük ve solunum güçlüğü ve ateş gözlendiğinde kesinlikle kalabalık yerlerden uzak durmak ve en kısa sürede sağlık kuruluşuna baş vurmak çok önemlidir. Ciddi coronavirüsü vakalarında ise zatürre, böbrek yetmezliği ve ölüm meydana gelir.

Coronavirüsü nasıl teşhis edilir?

Coronavirüs, PCR (polimerize zincir reaksiyonu) adı verilen bir testle teşhis edilir. Bu test ile sadece virüste bulunan genetik materyal çoğaltılarak kesin tanı koyulabilir.

Coronavirüs nasıl tedavi edilir?

Coronavirüs bir bakteri olmadığı için antibiyotikler işe yaramaz. Şu anda coronavirüse özgü bir tedavi yoktur. Ana tedavi, semptomatik tedavidir. Coronavirüs tedavisi ve coronavirüs aşısı geliştirme çalışmaları sürmektedir. Her virüs gibi coronavirüste de bağışıklık sistemini güçlü tutmak (yeterli kaliteli uyku, dengeli beslenme ve fiziksel aktivite) önemlidir.

COVID-19 (Yeni Koronavirüs Hastalığı) ‘na Yakalanmamak İçin Öneriler.

Mümkün olduğu kadar yurtdışına yolculuk yapılmaması önerilmektedir.  Yurtdışına çıkışın zorunlu olduğu durumlarda aşağıdaki kurallara dikkat edilmelidir: Akut solunum yolu enfeksiyonlarının genel bulaşma riskini azaltmak için önerilen temel ilkeler Yeni Koronavirüs (COVID-19) için de geçerlidir. Bunlar;

• El temizliğine dikkat edilmelidir. Eller en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla yıkanmalı, sabun ve suyun olmadığı durumlarda alkol bazlı el antiseptiği kullanılmalıdır. Antiseptik veya antibakteriyel içeren sabun kullanmaya gerek yoktur, normal sabun yeterlidir.

Elleri özellikle neden yaklaşık 20 saniye boyunca yıkamamız gerekiyor cevabı videoda sonuna kadar izleyelim.

• Eller yıkanmadan ağız, burun ve gözlerle temas edilmemelidir.
• Hasta insanlarla temastan kaçınmalıdır (mümkünse en az 1 m uzakta bulunulmalı). Özellikle hasta insanlarla veya çevreleriyle doğrudan temas ettikten sonra eller sık sık temizlenmelidir.
• Hastaların yoğun olarak bulunması nedeniyle mümkün ise sağlık merkezlerine gidilmemeli, sağlık kuruluşuna gidilmesi gereken durumlarda diğer hastalarla temas en aza indirilmelidir.
• Öksürme veya hapşırma sırasında burun ve ağız tek kullanımlık kağıt mendil ile örtülmeli, kağıt mendilin bulunmadığı durumlarda ise dirsek içi kullanılmalı, mümkünse kalabalık yerlere girilmemeli, eğer girmek zorunda kalınıyorsa ağız ve burun kapatılmalı, tıbbi maske kullanılmalıdır.
• Çiğ veya az pişmiş hayvan ürünleri yemekten kaçınılmalıdır. İyi pişmiş yiyecekler tercih edilmelidir.
• Çiftlikler, canlı hayvan pazarları ve hayvanların kesilebileceği alanlar gibi genel enfeksiyonlar açısından yüksek riskli alanlardan kaçınılmalıdır.
• Seyahat sonrası 14 gün içinde herhangi bir solunum yolu semptomu olursa maske takılarak en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalı, doktora seyahat öyküsü hakkında bilgi verilmelidir.

Medical Park Bahçelievler Enfeksiyon Hastalıkları ve Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Dilek Arman; risk grubunda olan kişilerin zatürre aşısı yaptırması gerektiğini bildirmektedir. Özellikle bu tür alt solunum yollarını etkileyen virüslerden sonra bakterilerin ikincil enfeksiyonlarla zatürre oluşturma ihtimaline karşın aşı önemli bir tedbirdir. Seyahat etmeniz gerektiğinde gideceğiniz ülkenin ne oranda coronavirüs salgınına sahip olduğunu CDC ya da WHO gibi kaynaklardan araştırmanız önem taşır. Dünya Sağlık Örgütü kendisini iyi hissetmeyenlerin kalabalık yerlerden kaçınması gerektiğini, ayrıca öksürük, ateş ve solunum sıkıntısı çekenlerin ise mümkün olan en kısa sürede tıbbi yardım alması gerektiğini bildirmektedir. Bu tür şikayetlerle sağlık kuruluşlarına başvurduğunuzda özellikle seyahat geçmişinizin doğru bir şekilde aktarılması virüsün hem yayılmasını engellemede hem de teşhis için önem arz eder.

Kaynak 1: https://hsgm.saglik.gov.tr/tr

Kaynak 2: https://www.medicalpark.com.tr 

Kaynak 3: https://www.who.int